CPB pleit voor subsidieverlening door middel van loting

Dit stelt het Centraal Planbureau (CPB) op basis van het 28 maart 2024 gepubliceerde onderzoek 'Publieke projectfinanciering: wanneer en hoe?'. Het CPB heeft voor het onderzoek ruim zestig internationale wetenschappelijke onderzoeken naar publieke projectfinanciering onder de loep genomen. Daaruit komt ook volgens Het Financieele Dagblad (FD) onder meer naar voren dat de overheid zich het beste kan richten op jonge en kleine bedrijven, en de keuze voor projecten aan externe experts moet overlaten.

Prijsvraag of loting
Subsidieregelingen kunnen volgens het CPB prima worden uitgevoerd door bijvoorbeeld een prijsvraag voor innovatieve ondernemingen. Een onafhankelijk panel van inhoudelijke experts geeft de ingediende projectvoorstellen dan scores. Op basis van de scores krijgen de bedrijven een ranking. Alle projecten boven een bepaalde ranking krijgen dan financiering en de andere niet.

Het alternatief is een loting, waaraan bedrijven die voldoen aan de voorwaarden mee kunnen doen. In Nederland is dit systeem in 2004 en 2005 op beperkte schaal toegepast met de verloting van innovatievouchers voor het mkb. Het CPB heeft al eerder geconcludeerd dat deze proef een structurele bijdrage heeft geleverd aan de innovatie bij de winnende bedrijven. Ook ervaringen met verloting in het Verenigd Koninkrijk stemmen hoopvol, aldus de onderzoekers van het planbureau.

Het toeval laten bepalen wie een subsidie krijgt, is nog geen populair model, maar kent volgens de onderzoekers van het CPB toch echt de nodige voordelen: "In het geval van een loting wordt selectie onmogelijk beïnvloed door vooringenomenheid, 'picking the winner', nepotisme of corruptie." Bijkomend voordeel is dat de effectiviteit van het beleid beter kan worden gemeten door de maatschappelijke bijdrage van in- en uitgelote bedrijven te vergelijken.

Verdring van privaat geld
Los van de uiteindelijke selectiemethode kan de overheid zich volgens het CPB in ieder geval beter richten op jonge, kleine bedrijven waarvan de kredietwaardigheid door private investeerders lastig is in te schatten. De onderzoekers zien in alle empirische studies dat verdringing van privaat geld namelijk vooral plaatsvindt bij grote en/of oudere bedrijven. "Een van de meest in het oog springende bevindingen in de literatuur is dat oudere en grotere ondernemingen de neiging hebben om gedeeltelijk, zo niet volledig, het subsidiebedrag in te zetten voor investeringen die ze ook zonder de subsidie hadden gedaan."

Het CPB-rapport is al met al geen evaluatie van het Nederlandse stimuleringsbeleid, maar volgens hoofdonderzoeker Emile Cammeraat vooral bedoeld om algemene lessen aan te reiken. Of het nu gaat om leningen, participaties, subsidies of kredietgaranties, de conclusie luidt dat de effectiviteit van overheidsinterventie vaak moeilijk aan te tonen is.

"De overheid moet zich echt richten op projecten met grote maatschappelijke waarde die zonder overheidsfinanciering niet tot stand komen. Dat klinkt niet zo verrassend, maar er wordt toch vaak gestuurd op financieel rendement van zeer kansrijke projecten. En dat zijn juist de projecten die de markt zelf wel oppikt", aldus Cammeraat.

Meer informatie
Kijk voor meer informatie op: https://www.cpb.nl/publieke-projectfinanciering-wanneer-en-hoe# en https://fd.nl/politiek/1512191/cpb-overheid-kan-subsidies-voor-bedrijven-het-beste-verloten