‘Ondernemers ontvingen veel te veel NOW-steun’

Economievakblad ESB heeft nu onderzocht in hoeverre bedrijven strategisch gebruik maakten van de mogelijkheden om legaal of illegaal meer NOW-steun te krijgen door het doorgeven van een te hoog omzetverlies. Uit dit onderzoek blijkt dat bijna 40% van de NOW1-ontvangers een te hoog omzetverlies doorgaf. Extrapolatie naar de gehele NOW1 impliceert € 740 miljoen aan te veel ontvangen steun, aldus ESB.

Bijna € 24 miljard uitgekeerd
De NOW was bedoeld om bedrijven met een sterke omzetdaling te steunen in de betaling van hun loonkosten. Bedrijven konden NOW-steun aanvragen als ze een omzetdaling verwachtten van ten minste 20% ten opzichte van het kwartaalgemiddelde in 2019. Bedrijven ontvingen tijdens de coronacrisis voor bijna € 24 miljard aan NOW-steun.

De NOW werd snel en doeltreffend uitgevoerd, maar er zijn ook aanwijzingen dat er fraude mee is gepleegd. Zo publiceerde Follow the Money al in 2021 over mogelijke NOW-fraude door uitzendbureaus en veroordeelde de rechter in 2023 een ondernemer vanwege fraude met NOW-steun. Mogelijk volgen nog meer veroordelingen, want in 2024 hield de Arbeidsinspectie meerdere verdachten aan op verdenking van misbruik van NOW-steun.

Structureel misbruik?
Het is echter onbekend of er ook bewijs is voor structureel misbruik bij het aanvragen van NOW-steun. Om antwoord te krijgen op deze vraag heeft ESB gebruikgemaakt van gegevens van het UWV en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), om te onderzoeken of er in de data aanwijzingen bestaan voor strategisch gedrag of fraude bij gebruikers van de NOW.

Bedrijven vroegen vooraf NOW-steun aan op basis van een verwachte omzetdaling in drie opeenvolgende maanden en het UWV keerde zo snel mogelijk het bijbehorende bedrag als voorschot uit. Na afloop van de NOW-periode stelde het UWV het definitieve bedrag vast op basis van door het bedrijf aangeleverde gegevens over de gerealiseerde omzetdaling. Als het voorschot hoger was dan het bedrag waar het bedrijf recht op had, dan moest het verschil terugbetaald worden. Bedrijven die achteraf een hoger omzetverlies rapporteerden dan verwacht bij de aanvraag ontvingen een nabetaling.

Deze aanpak gaf bedrijven prikkels voor strategisch gedrag na toekenning van het voorschot. Bedrijven met een toegekende NOW-subsidie hadden een prikkel om de gerealiseerde omzetdaling boven de 20% te houden, omdat anders het hele voorschot teruggestort moest worden. Ook hadden bedrijven een prikkel om te sturen op een hoger omzetverlies, want een hoger omzetverlies leidde tot een hogere subsidie. Bedrijven hadden volgens ESB behalve een prikkel ook daadwerkelijk mogelijkheden voor strategisch gedrag, de omzet is immers tot op bepaalde hoogte stuurbaar.

Bewijs voor strategisch gedrag
ESB heeft voor het onderzoek de UWV-gegevens van de NOW1 gebruikt. Deze data zijn vervolgens gecombineerd met CBS-microdata. Hieruit blijkt dat bij de aanvragers van de NOW1 er een toename te zien is in het aantal aanvragen met een zelfgerapporteerd omzetverlies van net boven de 20%.

Dit is een indicatie dat aanvragers van de NOW1 gebruik hebben gemaakt van strategisch gedrag om hun omzetverlies net boven de omzetgrens uit te laten komen. De mate van ophoping net boven de drempel van 20% omzetverlies levert bovendien statistisch bewijs voor het strategisch gedrag van bedrijven, zo becijfert ESB.

Al met al gaven aanvragers van NOW1-steun gemiddeld een ruim zes procentpunt hoger zelfgerapporteerd omzetverlies door aan het UWV dan hun daadwerkelijke omzetverlies op basis van de btw-aangifte. Voor de volledige NOW1-regeling komt de te hoog vastgestelde subsidie volgens ESB daarmee uit op circa € 740 miljoen.

De bevindingen impliceren volgens ESB overigens niet dat de NOW1 ondoelmatig was. Het doel van de NOW1 was om bedrijven snelle en uitgebreide ondersteuning te bieden. Striktere beperkingen om misbruik te voorkomen, hadden dit kunnen bemoeilijken en hadden mogelijk geleid tot grotere uitvoeringsproblemen bij het UWV.

Meer informatie
Kijk voor meer informatie op: https://esb.nu/ondernemers-ontvingen-te-veel-now-steun-door-strategisch-gedrag/