Evaluatie Eurostars, Eureka Clusters en Joint Undertakings

Om te zorgen dat Nederland concurrerend blijft, is het van belang dat Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen toegang hebben tot de meest excellente kennis. Deze kennis is niet altijd aanwezig binnen de landsgrenzen en daarom is samenwerking met buitenlandse bedrijven en organisaties noodzakelijk. Om dit te stimuleren. investeert Nederland in internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie.

Instrumenten waarin Nederland de afgelopen jaren heeft geïnvesteerd om internationale innovatiesamenwerking te stimuleren, zijn Eurostars, Globalstars, Eureka Clusters en Joint Undertakings (JU’s) en haar voorgangers. Deze instrumenten worden uitgevoerd in het kader van Eureka en/of de Europese Unie. Binnen de Eureka Clusters is Nederland via inzet van rijksmiddelen actief in de clusters ITEA3/ITEA4 (ontwikkeling van software-intensieve systemen en diensten) en PENTA/Xecs (micro- en nano-elektronica). Voor de JU’s betreft dit de Chips JU, onderdeel van de Europese Chips Act.

Om de doeltreffendheid en doelmatigheid van subsidieregelingen in kaart te brengen, worden periodiek evaluatieonderzoeken uitgevoerd. De vorige periodieke evaluatie van de Nederlandse deelname aan Eurostars, Globalstars, Eureka Clusters en Joint Undertakings had betrekking op de periode 2013-2018. Onderzoeksbureau Technopolis heeft nu de periodieke evaluatie van deze instrumenten over de periode 2019-2023 uitgevoerd.

Conclusie
Met de geëvalueerde instrumenten wordt een positieve en effectieve impuls gegeven aan internationale samenwerking. Dit is van waarde voor economische groei en het ontwikkelen van innovaties. Gegeven het profiel van de projecten is het aannemelijk dat hierdoor ook een positieve impuls ontstaat voor het bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en het verhogen van brede welvaart.

In vergelijking met andere steuninstrumenten hebben de Eureka-instrumenten een uniek karakter omdat ze zowel gericht zijn op innovatie als op internationale samenwerking. Uit de analyses volgt dat de instrumenten in principe de doelgroep van internationaal georiënteerde innoverende bedrijven in Nederland redelijk goed bereiken. Het midden- en kleinbedrijf (mkb) komt als deelnemer sterk terug in Eurostars en Globalstars. Ook zijn er veel unieke deelnemers, die gebruikmaken van de regelingen. Bij de Eureka Clusters en Joint Undertakings zijn het mkb, grootbedrijven en kennisinstellingen in gelijke mate betrokken.

Wel ligt er duidelijk ruimte voor verdere verbetering van het instrumentarium en het gebruik daarvan, waardoor de doelmatigheid van het beleid verder kan worden verhoogd. Denk daarbij aan de borging en opvolging via het handelsinstrumentarium, strategische sturing op beleidsdoelen en meer grip op het portfolio aan projecten en projectdoelstellingen en -resultaten. Herijking van het instrumentatrium met het oog op beschikbare middelen en inachtneming van het huidige nationale beleid: lees de Nationale Technologiestrategie (NTS), wordt geadviseerd. Hierbij kan gekeken worden hoe de verschillende technologieën vanuit de NTS beter aan bod kunnen komen.

Vervolg
De gematigd positieve uitkomsten van de evaluatie geven volgens Karremans onderbouwing om de Nederlandse inzet op deze instrumenten te continueren. De beoordeling en de aanbevelingen vanuit Technopolis sluiten aan op de recent met de Tweede Kamer gedeelde brief over Industriebeleid met focus. Hierin is het belang van internationale samenwerking benadrukt en aangeven dat ingezet wordt op het maken van strategische keuzes en waarbij innovatie en maatschappelijke oplossingen de sleutel zijn tot nieuwe markten. De NTS geeft hierbij houvast om meer positieve sturingsmechanisme aan te brengen binnen de kaders van Eureka-instrumenten en de Chips JU.

Herijking van het instrumentarium van Eureka en het advies dat voortzetting van Globalstars met de huidige inzet 'minder opportuun is', dient volgens de minister in samenhang te worden bekeken met andere financieringsinstrumenten voor internationaal onderzoek en innovatie. Om die reden worden de aanbevelingen meegenomen bij de Nederlandse inzet op Horizon Europe (2028-2034) en het bijbehorende partnerschappenlandschap (onder andere Chips JU en Eurostars).

Zo wordt de financieringsinzet strategischer benut. Verlenging van het huidige instrumentatrium is van belang om in de komende jaren het unieke karakter van de Eureka-instrumenten wel te kunnen benutten voor internationale samenwerking, terwijl gelijktijdig verder wordt gewerkt aan de herijking van de instrumenten op basis van de uitgebrachte adviezen.

Ten aanzien van het terugdringen van administratieve lasten onderschrijft Karremans de aanbevelingen van Technopolis. Op meerdere plekken zet Nederland in op het verminderen van administratieve- en regeldruk. In internationale context heeft Nederland hier ook aandacht voor, zoals bij de onderhandelingen in de EU. Het is volgens de minister dan ook belangrijk om dit in samenspraak met de andere landen, die onderdeel zijn van het Eureka netwerk, op te pakken en verder vorm te geven.

De minister laat ten slotte weten dat de Tweede Kamer binnenkort een voorstel voor verlenging van de regelingen zal ontvangen.

Zie ook: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2025/11/06/evaluatie-eurostars-eureka-clusters-en-joint-technology-initiatives